Áo Nhật Bình thời nhà Nguyễn là chiếc áo dành cho nữ giới quyền quý trong chốn cung đình và các thiếu nữ trong gia đình quý tộc mặc khi xuất giá. Đối với nhà Nguyễn, việc phân chia cấp bậc thông qua trang phục được thể hiện rất chặt chẽ dựa trên: Chất liệu vải, màu sắc, trang phục đi kèm, kiểu dáng, cách may, họa tiết…
Nguồn gốc của áo Nhật Bình là chiếc áo Đối Khâm Phi Phong thời nhà Minh bên Trung Hoa, là kiểu áo đối khâm, có cổ hình chữ nhật to bản chạy dọc từ cổ đến ngực và hai vạt áo được dùng dây buộc lại.
Sở dĩ nó có tên là “Nhật Bình” bởi đặc điểm của hoa văn trang trí tạo thành một hình chữ nhật lớn ngay trước ngực. Rải rác trên khắp thân áo cũng được thêu nhiều họa tiết, hoa văn với họa tiết chính là dạng tròn khép kín đan xen với những hình phượng, hoa lá và các hạt kim tuyến lấp lánh. Đặc biệt, trên phần tay áo còn có dải ngũ sắc: lục, vàng, xanh, trắng, đỏ tượng trưng cho dải ngũ hành.
Tuy nhiên, dải ngũ sắc này lại chỉ được sử dụng trên trang phục của các bậc: Công chúa, cung tần nhị giai, cung tần tứ giai chứ không sử dụng cho áo Nhật Bình của Hoàng hậu.
Theo “Khâm Định Đại Nam hội điển sự lệ”, quy định về trang phục của hoàng hậu, công chúa, phi tần trong cung năm 1807 cụ thể như sau:
Cấp Hậu: Y phục gồm 1 áo bào Nhật Bình được làm bằng sa sợi vàng, trên áo thêu đủ 20 hình rồng, phượng, trĩ, loan và một bộ y phục thường may bằng tơ Bát ti trắng, trên đó có thêu họa tiết rồng phượng. Đi kèm với y phục là mũ và trâm cài. Đối với cấp Hậu sẽ được phát 2 chiếc mũ Cửu long kim phát, 8 cây trâm hình phượng làm bằng vàng và 1 chiếc mũ cửu phượng kim ước phát.
Công chúa: Trang phục của Công chúa đơn giản hơn cấp Hậu, với y phục chỉ gồm 1 áo Nhật Bình được may bằng sợi sa màu đỏ và thêu hình phượng cùng với 1 chiếc mỹ Thất phượng Kim ước phát và 12 cây trâm hoa.
Cấp cung tần nhị giai: Trang phục của Cung tần nhị giai nhà Nguyễn thời kỳ này có 1 chiếc mũ Ngũ phượng Kim ước phát và 10 cây trâm hoa đi cùng với 1 áo Nhật Bình màu xích đào thêu hình loan may bằng sợ sa, và 1 y phục thường làm bằng tơ Bát ti cũng thêu hình loan ổ.
Cấp Cung tần tam giai: Đối với cấp này, y phục khá giống với cấp nhị giai, chỉ khác là có màu tím sắc chính, còn về mũ thì bao gồm 1 chiếc mũ Tam phương Kim ước phát và 8 cây trâm hoa.
Cấp Cung tứ giai: Y phục của cấp Cung tứ giai là 1 chiếc áo Nhật Bình màu tím nhạt may bằng sợi sa và 1 y phục thường may bằng tơ Bát ti trắng, cả 2 y phục đều được thêu hình loa. Và mũ của cấp này là 1 chiếc Phượng kim ước cùng 8 cây trâm cài.
Trong giai đoạn vua Gia Long và Minh Mạng trị vì, quy định về áo Nhật Bình còn khá chặt chẽ, áo thường được mặc cùng bộ xiêm y màu tuyết bạch và đội mũ Phượng tùy theo cấp bậc. Tuy nhiên, vào các thời vua nhà Nguyễn về sau, quy chế ăn mặc chốn cung đình đã có sự tối giản lại, nhất là thời vua Đồng Khánh trở đi. Ở giai đoạn này, áo Nhật Bình thường mặc với quần ống trắng và đầu vấn khăn vàng to bản. Sau giai đoạn kết thúc của nhà Nguyễn, trang phục này thường được các gia đình quý tộc sử dụng vào các dịp trang trọng như cưới hỏi.
Chiếc áo Nhật Bình với vẻ đẹp sang trọng, tinh tế vẫn luôn được thế hệ tiếp nối trân trọng, giữ gìn và lưu truyền với thời gian. Ngày nay, các bạn trẻ thường dùng trang phục này cho các dịp quan trọng như cưới hỏi hay đơn giản là chụp ảnh làm kỷ niệm.
Nguồn ảnh và nội dung: Sưu tầm
